کد مطلب:36063 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:205
«و در طلب فهم و معرفت احكام دین باش» امام علیه السلام در این جمله فرزند خود را امر می فرمایند كه برای تفقه و فهم معنای دین و احكام آن حركت كند. اهمیت تفقه در دین و نقش موثر و نافذ آن نه آنچنان است كه [صفحه 51] بتوان آن را ترسیم كرد و مجسم نمود، بنحو اجمال، نقش آن نقش حیاتی است یعنی حیات اسلام و قوام آن به تفقه در دین است جامعه ای كه تفقه در دین و فراگیری معارف و نظم مقررات دینی و احكام شرعی را از دست داد خود بخود و بدون سر و صدا دین را از دست داده و به بی دینی روی آورده. كه دین از میان جامعه بی فقه و تفقه، دامن بر می كشد و از چنین مردمی جدا خواهد شد. موجودیت و تحقق دین و حاكمیت آن در جامعه در پرتو تفقه در دین است. و از اینرو قرآن كریم صریحا دعوت می كند كه از میان هر چمعیتی عده ای برای تفقه در دین بسیج بشوند و بعد بر گردیده و مردم خود را توجه دهند. و این متن آیه كریمه است: «فلو لا نفر من كل فرقه منهم طائفه لیتفقهوا فی الدین و لینذروا قومهم اذا رجعوا الیهم لعلهم یحذرون»[1]. پس چرا از هر فرقه ای از آنان افرادی كوچ نمی كنند تا در معراف و احكام خدا تفقه نمایند و چون بسوی آن امت بازگشتند آنانرا انذار كرده وبترسانند و بحسب ظاهر این آیه مربوط به تفقه در سطح اعلی و وسیعی است و چنانكه از ذیل آیه استفاده می شود آیه در مقام تربیت كادرهای رهبری جوامع است و لذا می فرماید از هر قوم و گروهی، تعدای برای تفقه در دین رهسپار شوند و كوچ نمایند. و اگرنهتفقه در دین برای آحاد امت و تك تك افراد توده های اسلامی در حد مناسب،فرض و لازم است. مفضل بن عمر می گوید: شنیدم حضرت صادق علیه السلام می فرمود: «علیكم بالتفقه فی دین الله و لا تكونوا اعرابا فانه من لم یتفقه فی دین الله لم ینظر الیه یوم القیامه و لم یزلك له عملا»[2]. «بر شما باد به تفقه در دین خدا و چون بیابانیهای بیخبر از احكام الهی نباشید زیرا كسیكه در دین خدا تفقه نكرد خداوند در روز قیامت نظر رحمت بهسوی او نخواهد نمود و عملی را از برای او پاك و خالص و مرد تكریم نخواهد گردانید». [صفحه 52] ابان بن تغلب روایت كرده كه حضرت صادق علیه السلام فرمود: «لوددت ان اصحابی ضربت رووسهم بالسیاط حتی یتفقهوا»[3]. «هر آینه دوست می دارم كه با تازیانه بر اصحابم زده شود تا فهم و دانش دینی پیدا كنند». و روایت شده كه مردی به حضرت صادق علیه السلام عرض كرد: جعلت فداك رجل عرف هذا الامر لزم بیته و لم یتعرف الی احد من اخوانه؟ جانم فدای شما، مردی است كه عارف به امر ولایت است او خانه نشین را اختیار كرده و آشنائی و رفاقتی با هیچیك از برادرانش ندارد حضرت فرمود: «كیف یتقفه هذا فی دینه»[4]. «چنین كسی چگونه در دین خود تفقه می كند؟» بنابراین گوشه گیری و انزوا و ترك معاشرت، مطلوب نیست زیرا غالبامنجر به عدم تفقه در دین خواهد گردید. و از امام باقر علیه السلام نقل شده كه: «لو اتیت بشاب من الشیعه لا یتفقه فی الدین لاوجعته»[5]. «اگر جوانی از شیعه نزد من آورده شود كه در صدد فهم و فراگرفتن احكام دین خود نباشد او را (تنبیهی) دردناك خواهم كرد». و نقل شده كه رسول اكرم صلی الله علیه و آله فرمود: «اف لكل مسلم لا یجعل فی كل جمعه یوما یتفقه فیه امر دینه و یسال عن دینه»[6]. «اف بر هر سملمانی كه در یك هفته یك روزی را قرار ندهد كه در آن، در دین خود تفقه كند و از امر دین خود پرسش نماید». روس الله صلی الله علیه و آله به هنگامی كه امیرالمومنین علیه السلام را بهیمن می فرستادند درباره آن حضرت دعا كرده و گفتند: «اللهم فقهه فی الدین»[7]. «بار خدایا او را فقیه و دانای در دین خودت قرار ده». حضرت امام حسین علیه السلام در شب عاشورا در ضمن بر شمردن نعمتهای عظیمه و مواهب بزرگی كه خداوند، خاندان پیامبر اكرم را بدان گرامی داشته می گویند: [صفحه 53] «وفقهتنا فی الدین» «خدایا تو را سپاس می گویم كه ما را فقیه و دنای در دین قرار دادی». باری اینها گوشه ای از مطالب بسیاری است كه از خاندان جلیل وحی و تنزیل درباره فقه و تفقه در دین رسیده است و بیانگر اهمیت بی نظیر این موضوع می باشد. از اینرو امام بزرگوار و مربی بزرگ جهان، حضرت امیرالمئومنین علیه السلام فرزند برومند خود و در حقیقت همه انسانهائی را كه می خواهند مراحل كمال انسانی را سیر كرده و به اوج مقامات معنوی دست بیابند امر به تفقه در دین فرموده اند.
(و تفقه فی الدین)
صفحه 51، 52، 53.